Kāore te Karauna i aro ki te mana rangatira o te Māori ki Waikaremoana me te aha i takahi anō ia i ngā tikanga o te Tiriti o Waitangi i tāna kore e whakaae ki te utu i tāna whakamahi i ngā wai hei hanga hiko. Koinei ngā whāinga matua kua puta ake i tā te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi pūrongo tuarima mō Te Urewera.
Ko te waikaukau o Waikaremoana te pūtake o tā te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi pūrongo i puta i te rā nei. Mo Rapata Wiri, kaikereme o Ngāti Ruapani e tautoko ana ia i ngā kitenga i puta me tāna i nui ngā hē o te Karauna.
E ai ki a Rapata Wiri o Te Tatau Pounamu o Waikaremoana, “Tētahi mea nui mo mātou ake o Ngāti Ruapani ko te mana o te wai, na te mea kua roa te karauna e tango ana i ngā wai o Waikaremoana, karekau e utu i a mātou.”
Nā Tūhoe, Ngāti Ruapani, Ngāti Kahungunu me Ngāi Tamaterangi ngā kerēme i whakatakoto. Ko tā te Rōpū Whakamana i takahia te mana whenua, ā, kāore rawa rātou i whai wāhi kōrero, i whiwhi kāpeneheihana hoki. Kua tatu kē te kerēme a Tūhoe me te Karauna, engari mō te mana pupuri ki te waikaukau, mā te hoko rā anō pea tērā e ea.
Hei tā Tamati Kruger, “I te tau kotahi mano iwa rau, whitu tekau mā tahi i reira e whakatauhia ana, nō wai a Waikaremoana, me tā rātou kī ko ta rātou whakaritenga i taua tau kei te whai mana. Nō reira ko ngā whakaritenga i tērā tau, ko Ngāi Tūhoe ko Kahungunu.”
Mo Ngāti Ruapani, ko te whakamanatanga o to rātou kereme ki runga i Waikaremoana he koanga ngākau, ā, kei te whai kapeneheihana rātou mā roto i tētahi kerēme tiriti.
Ko Rapata Wiri tērā e mea ana, “Nā reira me whiwhi kamupeiheihama mo ērā whatitanga, heoi ano, ehara i te mahi māmā na te mea ko mātou tonu kei te patu i a mātou.”
I te putanga o ēnei whāinga, ka rere ake te pātai mēnā rānei ka tāpae kāpeneheihana te Kāwanatanga ki te Māori, ā, mēnā rānei ka paku aro rātou ki ngā pānga o iwi kē ki Waikaremoana.