Kāhore ā Te Kāea e āhei ana ki te whakapāho i ngā kōrero ēngari ko te karanga o te ata he whakatakoto i te whāriki o ngā kōrero mō te rohe mai i Waitangi ki Pouerua.
Ko te whakatau a tētahi o ngā kaikerēme ko Patu Hohepa, “Anei te pito ō Ngāpuhi i te hainatanga o Te Tiriti. Hēoi anō, nā rātou i hora ngā kōrero mō te haerenga mai o ngā mihinare i te tuatahi. Te kōrero tino mamae nei, e toe ana mātou ngā hapū mē ō mātou mātauranga, engari ko te whenua kua riro.”
I roto i te minenga he ahorangi nō Kānata e kaha nei ki te whai i ngā kerēme Tiriti. Hei tāna, kua roa kē ngā nekehanga o konei e arumia ana ē te whenua o Kānata mā ngā iwi tāngata whenua pēra i te iwi Inuit.
Ko tā Ahorangi Andy Palmer, “ he mīharo katoa te rongo i ngā kōrero e rere haere ana ki tēnei kaupapa whakahirahira, ko Kingi Taurua tētahi e kaha ana ki te whakanui i te tino rangatiratanga o te iwi Māori, inā kei te kite tonu au i tēra wairua ki roto i āna kōrero”.
Tuia ki tēra ko tā tētahi kaikerēme nō Ngāti Hine ko Pita Tipene, “kei roto anō i aua ngaru ētahi tino kōrero nui, kōrero ngākaunui ki te iwi o Ngāpuhi ē taua kōrero rā anō horekau anō ā Ngāpuhi kia tuku I tōna mana ki tētahi atu ahakoa ko wai.”
I ēnei rā ko te Whakaputanga me Te Tiriti he tohu kei te whakanukunukuhia i runga i te ātamira tōrangapu.
Ahatia tēnā e mea ana tētahi o ngā mātanga ō Ngāpuhi, kō te taraipiunara anake te wāhi ē toe ana kia tātou mō te whakatakoto i te kerēme.
Ko tā Patu Hohepa, “mehemea kā haere, kā kōrero kia John Key mā e kore rātou e whakarongo, e kore rātou e mōhio he aha kē ana ā tātou kōrero. Kua kapi kē ō rātou nei roro, ō rātou kanohi. Kāhore e kite ana i te mamae e pā ana ki te iwi Māori. Anei anake te wāhi hei haere, kei hea atu?”
Nō te rā nei kua tīmata ngā hapū ō Ngāpuhi ki te tuku i a rātou kōrero.
Kairīpoata: Dean Nathan.